Umowa jurysdykcyjna to instytucja prawa międzynarodowego prywatnego, ułatwiająca w dużym stopniu dochodzenia wierzytelności między stronami, pochodzącymi z różnych państw. Ułatwia ona utrzymywanie stosunków gospodarczych miedzy stronami, wskazując system prawny państwa, któremu strony powinny się podporządkować. Co powinna zawierać?
Umowa jurysdykcyjna - podstawowe informacje
Najważniejszą cechą umowy jurysdykcyjnej jest fakt, że strony same wybierają system prawny państwa, według którego będą rozsądzane spory transgraniczne lub spory między nimi, lub wyłączają system prawny, którego nie chcą używać w przypadku sporu (wówczas umowa jurysdykcyjna nazywana jest derogującą). Zawierana jest między stronami stosunków cywilnych lub gospodarczych, mającymi siedziby w różnych krajach Unii Europejskiej, a więc podlegające różnym regulacjom prawnym.
Podstawą prawną do zawierania umów jurysdykcyjnych jest rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r., określane także w praktyce jako Bruksela I. Ten akt prawny rozwija i kontynuuje rozwiązania, które zawarto w aktach nieco wcześniejszych, czyli w konwencji brukselskiej i konwencji z Lugano. Zarówno konwencja brukselska, konwencja z Lugano, jak i Bruksela I mają kluczowe znaczenie dla przedsiębiorców, zajmujących się handlem na skalę ponadnarodową.
Kwestia umów jurysdykcyjnych jest dość szeroka - w końcu regulują bardzo szeroki zakres stosunków handlowych. Nie istnieją także wytyczne co do jej formy, choć co zasady powinna być ona zawarta pisemnie (lub ustnie z potwierdzeniem treści na piśmie), w formie przyjętej powszechnie w stosunkach prawnych tego typu lub określanej przez międzynarodowy zwyczaj handlowy lub w formie przyjętej w systemie prawnym jednej ze stron. Umowa jurysdykcyjna nie musi być osobnym kontraktem - często jest rozdziałem obszerniejszej umowy, regulującej stosunek prawny między stronami lub aneksem do takiej umowy, jednak musi ujmować kilka najważniejszych kwestii.
Umowa jurysdykcyjna - najważniejsze zapisy
Przy konstruowaniu umowy jurysdykcyjnej należy zwrócić szczególną uwagę na dwie przesłanki stosowania takiego rozwiązania: przynajmniej jedna ze stron musi mieć siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej, a wybrana przez nie jurysdykcja dotyczy systemu prawnego państwa członkowskiego. Ich łączne spełnienie jest konieczne do tego, by umowa jurysdykcyjna była obowiązująca. Jak wynika z charakteru kontraktu, strony powinny w niej wskazać system prawny, który będzie ich dotyczyć. Jeżeli nie postanowią inaczej, ustanowienie jurysdykcji ma charakter wyłączny, czyli całkowicie wyłącza jurysdykcję sądów, które rozpatrywałyby sprawę w normalnym trybie. Strony powinny też pamiętać o tym, że istnienie umowy jurysdykcyjnej nie unieważnia automatycznie postępowania, rozpoczętego przed innym sądem, niż wskazuje kontrakt - druga strona musi dopiero podnieść taki zarzut. Bruksela I zawiera także katalog spraw, w których strony nie mogą swobodnie rozporządzać jurysdykcją. Wśród nich najbardziej istotne są sprawy, dotyczące nieruchomości - jeżeli to one są przedmiotem postępowania, zawsze rozstrzyga sąd właściwy dla miejsca ich położenia.
